به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از تسنیم؛ نشست علمی گفتاری در تدوین کثرت وجود عصر روز گذشته ۱۸ خرداد با حضور و سخنرانی آیت‌الله غلامرضا فیاضی و آیت الله حسن رمضانی در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.

آیت الله فیاضی رئیس مجمع عالی حکمت اسلامی در این نشست به طرح مسئله در باب کثرت وجود و تقریر مدعای خود در این خصوص پرداخت و گفت: در فلسفه اسلامی از ابتدا تا قبل از ملاصدرا در این خصوص توسط شارهین حکمت مشاء با نظر به تباین، وجود مورد عنایت قرار گرفته است. از نظر آنها عقلا وجودات کثیرند و ثانیا هم از نظر شخص و هم از نظر سنخ وجه اشتراکی بین آنها وجود ندارد و اگر اشتراکی دیده می‌شود به دلیل وجود عوارضی خارج از متن هسته خارجی است.

وی ادامه داد: اما در ایران و پیش از ظهور فلسفه اسلامی کسانی بوده‌اند که قائل به تشکیک بوده‌اند. بدین معنا که حدودات از نظر شخص از هم جدا هستند و وجودشان غیروجود دیگری است اما در محتوای هستی با هم اشتراک دارند. یعنی نمی‌توان مفهوم یکسانی از وجود داشت ولی محتوای این مفهوم وجود داشته باشد.

آیت الله فیاضی با بیان اینکه تشکیک ذکر شده و اینکه نظریه پهلویون با تشکیک ملاصدرا یکسان نیست، توضیح داد: من از تشکیک تفسیر پهلویون دفاع می‌کنم و نشان خواهم داد که تشکیک در معنای صدرایی ایراداتی دارد.

رئیس مجمع عالی حکمت اسلامی تصریح کرد: تشکیک در تفسیر ملاصدرا به این معناست که موجودات کثیرند اما همه کثرات به وجود «واحد» موجود هستند یعنی شخص وجودات با هم فرقی ندارند زیرا همه به یک وجود واحد بینهایت یا همان حقیقت الوجود موجودند که خود این حقیقت الوجود امر واحد شخصی است.

به گفته آیت الله فیاضی به معنای مورد نظر پهلویون اگر بخواهیم کثرت وجود را تشریح کنیم می‌توانیم بگوییم که آب های عالم هم آب هستند ولی تشخص با هم فرق دارد در حالی که حقیقت همه آنها آب است. درحالی که تشریح این موضوع در معنای صدرایی مثل این است که کلافی از نخ داشته باشیم و با آن همه حروف را بسازیم. آن حروف چیزی غیر از نخ نیستند که به شکل حروف الفبا درآمده اند و حقیقت همه آنها نخ است.

وی با تأکید بر اینکه  نظر ملاصدرا یکی از تفاسیر وحدت وجود است، گفت: ما با این نظر مخالفیم زیرا می‌گوید تنها وجود حق وجود واحد شخصی است و بقیه هیچ وجود واحد شخصی ندارند.

آیت الله فیاضی به دفاع از تفسیر پهلویون از تشکیل وجود پرداخت و توضیح داد: مقدمه اول من این است که هر شخصی وجود خود را درک می‌کند و وجود موجودات دیگر غیر از خود را هم درمی‌یابد و هردوی اینها را به صورت وجدانی می‌فهمد. همه این وجودات هم مایه تشخص دارند هم مایه امتیاز از هم. یعنی در عین اینکه شخصی هستند متمایز هم هستند.

وی افزود: مقدمه بعدی این است که وجود من و وجود موجودات دیگر محدود است یعنی غیر از وجود نامحدود و نامتناهی. نظریه اصالت وجود می‌گوید عامل وجود برای موجود کردن یک چیز به آن چیز وجود می‌بخشد و اگر وجودی محدود باشد به محدودیت وجودش محدود است. یعنی هرچیزی در محدودیت تابع وجودش است. 

رئیس مجمع عالی حکمت اسلامی گفت: حالا اگر فرض کنیم که همه به وجود حق موجود باشند و از آنجا که ما خود را نامحدود می‌یابیم باید بپذیریم که وجودمان نامحدود است زیرا وجود خود را نامحدود می‌کند.

آیت الله فیاضی گفت: نظریه تشکیک پهلویون منافاتی با موضوع حضور خدا در موجودات ندارد زیرا خدا نور معنوی است و می‌تواند برهمه چیز موجود باشد و هیچ استدلالی در رد تداخل وجودِ دیگر ندارد. یعنی وجودها در تشخص از هم جدا هستند اما در عین حال با وجود خداوند که نور معنوی و وجودی بی نهایت است تداخل دارند.